چشمه گیلاس یکی از چشمه های استان خراسان رضوی است که در روستای چشمه گیلاس در فاصله تقریبی 25 کیلومتری چناران و 50 کیلومتری شمال غربی مشهد قرار دارد. این چشمه که در ارتفاع 1010 متری از سطح دریا واقع شده است یکی از چشمه های معروف کشور می باشد. عمق این چشمه 4 تا 5 متر و میزان آبدهی آن 230 لیتر در ثانیه است و از نوع چشمه های آهکی به شمار می رود. از این رو آب آن دارای درجه سختی بیشتری نسبت به دیگر چشمه های موجود در اطراف شهر مشهد می باشد. در دوره های مختلف اطراف این چشمه با دیوار و حصار محصور می شد. در دوره تیموریان امیرعلی شیرنوائی اقدام به جاری نمودن آب این چشمه تا شهر  مشهد نمود که این اقدام ارزشمند در سال های 1016 تا 1023 هجری قمری توسط شاه عباس صفوی تکمیل شد به طوری که آب این چشمه از میان خیابان های شهر جاری و از میان صحن کهنه (انقلاب فعلی) عبور می کرد. در حال حاضر آب چشمه گیلاس در مشهد جاری نیست اما شهرت تاریخی و دیرینه آن را در خاطره های مردم توس و مشهد حفظ کرده است. چشمه گیلاس که در گذشته با نام گٌلسب خوانده می شد به علت واقع شدن شرایط خاص جغرافیایی همیشه دارای آب است. این چشمه در محل اختلاف سطح دو جلگه توس و مشهد و وضع خاص ارتفاعات نزدیک آن از مخزن آب فراوانی در شمال چشمه بهره مند می شود.

سخن از چشمه گیلاس به میان آمد وقتی سوال کردم این آب فراوان از کجا منتقل می شود گفتند به نهر نادری که از بالا خیابان عبور می کند و از داخل صحن عتیق (انقلاب فعلی)  تا پایین خیابان ، بعد با خود گفتم آبی به این زلالی چگونه آن قدر گل آلود است.

پی بردم که تمام کسبه مسیر نهر از خیابان  نادری تا انتها آشغال های مغازه ها را متاسفانه درون نهر می ریزند، آن وقت پیاده رو ها نه موزایک فرش بود، نه آسفالت. شاگرد مغازه ها بعد از جاروب کردن جلو مغاز ها خاک ها را در داخل نهر می ریختند، به طوری که آب نهر وقتی به پایین خیابان می رسید غلظت پیدا می کرد  و در بین عده ای از بچه ها در این آب غوطه می خوردند. از همین جریان تشبیهی ساختم که صد ها بار نقل کردم، به طوری که دکتر حسن علوی که از عرفای عصر ماست و مترجم آثار شیخ عطار در فرانسه است گفت عجب تشبیه زیبایی بود و آن این که گفتم زلالی آب در چشمه گیلاس را به زلال تعلیمات محمدی و علوی تشبیه می کنم . علی که دو پیراهن یکی به 5 درهم و دیگری را با 3 درهم می خرد، 5 درهمی را به قنبر غلامش می دهد و 3 درهمی را خود می پوشد.

و اسلام نابی ! که امروز داریم مانند آب های گل آلود است که با انواع خرافه ها مخلوط شده است.

«تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل »